Wyjaśnienia wymaga pojęcie sprzeczności. Otóż dwa zdania są sprzeczne wtedy, gdy jedno przeczy temu, co twierdzi drugie, np.: To grzmiało ? To nie grzmiało, są zdaniami sprzecznymi. Nie należy mieszać ich ze zdaniami:
- Przeciwnymi ? jeżeli ktoś twierdzi, że trzeba iść na lewo, żeby dojść do pewnej miejscowości, a inny, że trzeba iść na prawo ? to nie są zdania wykluczające się. Może bowiem ani jeden, ani drugi nie mieć racji, bo po to, żeby dojść do owej miejscowości, trzeba iść prosto. Zdanie sprzeczne byłoby wówczas, gdyby jeden twierdził, że trzeba iść w prawo, a drugi, że w każdym innym kierunku ale nie na prawo. Mylnym byłoby więc twierdzenie, że z dwóch zdań przeciwnych jedno jest prawdziwe a drugie fałszywe, ponieważ obydwa mogą być fałszywe. Ale jeżeli jedno z nich jest prawdziwe, to przeciwne będą fałszywe.
- Rozbieżnymi ? ktoś mówi, że jego zdaniem należy młodzież kierować na studia politechniczne. Inny twierdzi, że należy przerwać kształcenie inteligencji technicznej i kierować młodzież do średnich szkół zawodowych. Są to zdania rozbieżne, które nie wykluczają się, mogą być zarazem słuszne czy prawdziwe, mogą być niesłuszne i nieprawdziwe. Bo przecież można proponować inne studia ? humanistyczne, medyczne itd.
- Rozpierzchłymi ? kiedy jeden mówi to a drugi coś innego, bez żadnego związku z pierwszym i nie ma między zdaniami jakiejś zależności. Na przykład: jeden dyskutant twierdzi, że ktoś mówi za cicho, drugi ? że na sali jest duszno.
Ogólna praktyczna zasada, której trzeba się trzymać we wszelkiego rodzaju dyskusjach, by nie zostać wprowadzonym w błąd lub w pole przez kogoś plączącego sprzeczność z przeciwieństwem czy nawet rozbieżnością: zdania sprzeczne wykluczają istnienie czegoś pośredniego, jakiejś trzeciej możliwości i bywają niekiedy wyrażone w inny sposób niż w ten, że jedno przeczy temu, co twierdzi drugie, a mianowicie w tym wypadku, jeżeli dopuszczalna skala jest dwustopniową. Kiedy zastanawiamy się, czy stojący przed nami mały wielbłąd jest jednogarbny czy dwugarbny, rozpatrujemy dwa zdania sprzeczne, bo są tylko dwa rodzaje wielbłądów i wielbłąd niejednogarbny jest równoznaczny z wielbłądem dwugarbnym.