TO NIE SPRZECZNOŚĆ

Wyjaśnienia wymaga pojęcie sprzeczności. Otóż dwa zdania są sprzeczne wtedy, gdy jedno przeczy te­mu, co twierdzi drugie, np.: To grzmiało ? To nie grzmiało, są zdaniami sprzecznymi. Nie należy mie­szać ich ze zdaniami:

  1. Przeciwnymi ? jeżeli ktoś twierdzi, że trzeba iść na lewo, żeby dojść do pewnej miejscowości, a inny, że trzeba iść na prawo ? to nie są zdania wyklucza­jące się. Może bowiem ani jeden, ani drugi nie mieć racji, bo po to, żeby dojść do owej miejscowości, trzeba iść prosto. Zdanie sprzeczne byłoby wówczas, gdyby jeden twierdził, że trzeba iść w prawo, a drugi, że w każdym innym kierunku ale nie na prawo. Mylnym byłoby więc twierdzenie, że z dwóch zdań przeciwnych jedno jest prawdziwe a drugie fałszywe, ponieważ oby­dwa mogą być fałszywe. Ale jeżeli jedno z nich jest prawdziwe, to przeciwne będą fałszywe.
  2. Rozbieżnymi ? ktoś mówi, że jego zdaniem na­leży młodzież kierować na studia politechniczne. Inny twierdzi, że należy przerwać kształcenie inteligencji technicznej i kierować młodzież do średnich szkół za­wodowych. Są to zdania rozbieżne, które nie wyklu­czają się, mogą być zarazem słuszne czy prawdziwe, mogą być niesłuszne i nieprawdziwe. Bo przecież można proponować inne studia ? humanistyczne, me­dyczne itd.
  3. Rozpierzchłymi ? kiedy jeden mówi to a drugi coś innego, bez żadnego związku z pierwszym i nie ma między zdaniami jakiejś zależności. Na przykład: je­den dyskutant twierdzi, że ktoś mówi za cicho, dru­gi ? że na sali jest duszno.

Ogólna praktyczna zasada, której trzeba się trzy­mać we wszelkiego rodzaju dyskusjach, by nie zostać wprowadzonym w błąd lub w pole przez kogoś plą­czącego sprzeczność z przeciwieństwem czy nawet roz­bieżnością: zdania sprzeczne wykluczają istnienie cze­goś pośredniego, jakiejś trzeciej możliwości i bywają niekiedy wyrażone w inny sposób niż w ten, że jedno przeczy temu, co twierdzi drugie, a mianowicie w tym wypadku, jeżeli dopuszczalna skala jest dwustopniową. Kiedy zastanawiamy się, czy stojący przed nami mały wielbłąd jest jednogarbny czy dwugarbny, rozpatru­jemy dwa zdania sprzeczne, bo są tylko dwa rodzaje wielbłądów i wielbłąd niejednogarbny jest równo­znaczny z wielbłądem dwugarbnym.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.