Jednym z teoretyków umiejętności przekonywania, ale bez zamykania jej na terenie sporu, był znany fi­lozof, matematyk i fizyk Błażej Pascal (1623?1662). Napisał on m.in. rozprawę pt. O duchu metody geo­metrycznej i sztuce przekonywania (De l’esprit géo­métrique et de l’art de persuader). Użyte w tytule słowo persuader przypomina o istnieniu polskiego ?perswadować” i o potrzebie wyjaśnienia naszym czy­telnikom stosunku zachodzącego między ?przekony­waniem” a ?perswazją”. Otóż perswazją wpływamy na czyjeś stany uczuciowe, postanowienia, zamiary. Perswadować bowiem znaczy nie tylko przekonywać, lecz także nakłaniać, namawiać, najczęściej do podję­cia albo zaniechania zamierzonego czynu; w tym ostatnim wypadku mówi się, że się komuś ów zamiar wyperswadowało. Na” kresach wschodnich przy prze­pijaniu jeden do drugiego, biesiadnik unosząc kieli­szek mówił do swego towarzysza: ?Perswaduję do waćpana”. Na to adresat odpowiadał: ?Bynajmniej nie obojętnie” i natychmiast wypijał swój trunek. Odpo­wiedź miała znaczyć, że perswazja nie została przyjęta obojętnie, ale wywarła skutek.

W dalszych rozważaniach nie będziemy zajmowali się perswazją, a szczególnie perswazją opisanego wy­żej typu. Przyjmujemy za Pascalem, że pojęcie ?prze­konywać” jest szersze i obejmuje także ?perswado­wać”. Wobec tego, gdy mowa będzie ogólnie o przeko­nywaniu, należy rozumieć, że chodzi także o perswazję.

Według Pascala przekonywanie może być kierowa­ne do człowieka dwiema drogami: albo do jego rozu­mu, albo do woli, dysponującej również sferą uczuć. Wobec tego istnieją dwie metody przekonywania:

1. nastawiona na władze umysłowe; metoda, od której wymaga się dowodu prawdziwości twierdzeń;
2. apelująca do woli i uczucia, które często kapi­tulują wobec argumentów nie mających nic wspólne­go z prawdą czy słusznością.

Niestety ? stwierdza Pascal ? ludzie częściej rzą­dzą się kaprysem i uczuciem niż umysłem.

Względy, jakimi się kierują ludzie dający się prze­konać argumentami, należącymi do drugiej metody, są rozmaite i bardzo skomplikowane. Opanowanie sztuki przekonywania w tym zakresie przekraczałoby, jak twierdzi Pascal, jego kompetencje i dlatego zajmu­je się problemami, związanymi z pierwszą metodą. Dla Pascala zaś wzorem dowodów, którym nie może się oprzeć rozum ludzki, jest sposób, w jaki udowadnia swe twierdzenia geometria. Ten pogląd tłumaczy nam, dlaczego Pascal dał swojej rozprawie tytuł O duchu metody geometrycznej i sztuce przekonywania i dla­czego pierwszą część poświęcił nieodpartej sile przeko­nywającej dowodzeń w geometrii i w ogóle w matema­tyce, drugą zaś dopiero sztuce przekonywania, w której zawarł szereg wskazówek, rad praktycznych, jak po­stępować przy argumentowaniu i uzasadnieniu tez, gdy są one kierowane do sfery umysłu ludzkiego, a nie do woli wraz z uczuciami. Z rad i spostrzeżeń Pascala skorzystamy w dalszych rozdziałach, nie powołując się już na źródło. Nie są to bowiem twierdzenia, które by były przedtem nieznane; przeciwnie ? przedstawia prawdy ogólnie przyjęte, wypracowanie zbiorowym wysiłkiem stuleci, tylko zebrane i zestawione przez niego w bardzo zresztą niekompletnym składzie.