SIŁA AUTORYTETU

W klasycznym filmie radzieckim ?Czapajew” zrea­lizowanym w 1934 roku przez braci Wasiliew oglą­damy epizodyczną scenę, w której pyta ktoś bohatera, do jakiej Międzynarodówki należy, do drugiej czy do trzeciej. Czapajew był przede wszystkim żołnierzem i nie znał się na tego rodzaju politycznych ?szczegó­łach”. Zapytał więc, do której Międzynarodówki na­leży Lenin, a gdy się dowiedział, że do trzeciej i on zadeklarował się jako jej zwolennik. Bo Lenin był dla niego autorytetem.

Autorytetem nazywamy osobę, którą jakaś grupa ludzi, społeczeństwo, uznaje za rzeczoznawcę, najlep­szego fachowca. Orzeczenia tej osoby nie podlegają dyskusji, wierzy się im i uznaje ich słuszność. Jeżeli w średniowiecznej dyskusji przytoczona została wypo­wiedź mistrza, na nic się zdawało odwoływanie do faktów. Wyobraźmy sobie, że taki spór naukowy wiedzie ze sobą dwóch fizyków, z których jeden jest zwolennikiem atomistycznej, drugi ? integralnej bu­dowy materii. Otóż powoływać się obaj będą na auto­rytety: jeden na Demokryta, drugi na Arystotelesa, który powiedział, że chociaż byśmy nie wiem jak długo dzielili ziemię, nie uda się nam oddzielić wilgoci od suchości. Ponieważ większym autorytetem był Ary­stoteles ? wygrywał zwolennik fałszu.

Dziś również powołujemy się na autorytet jakiegoś uczonego, gdy mamy pewne wątpliwości; jego zdanie ułatwia zajęcie słusznego stanowiska.

Ale czy czasami autorytet jako instytucja społecz­na, już się nie przeżył? Engels pisząc ?O zasadzie autorytetu” wspomina o takich jego przeciwnikach, którzy sądzą, że wystarczy obdarzyć jakieś działanie epitetem ?autorytatywne”, by je potępić. ?Autorytet w tym sensie ? tłumaczy Engels ? w jakim słowo to jest w danym wypadku używane, oznacza podda­nie czyjejś woli mojej woli. Autorytet zakłada więc z drugiej strony podporządkowanie. Ponieważ zaś oba te słowa mają niemiłe brzmienie, a dla strony pod­porządkowanej wyrażany w tych słowach stosunek nie jest przyjemny, powstaje pytanie, czy w danych warunkach społecznych możemy stworzyć inny stan społeczny, w którym nie byłoby już miejsca na ten autorytet, w którym więc autorytet ten znikłby”. I stwierdza, że każda organizacja wymaga istnienia autorytetu. A chodzi tu o autorytet nie tylko jednej osoby, lecz zespołu ludzi, partii, rządu itd., działający na zasadzie władzy. I najwyraźniej jest on potrzebny. Ale nie w ujęciu znanym w okresie błędnego i spa­czonego pojęcia autorytetu i samowoli. Zauważmy, że potrzeby autorytetu nie uzasadniamy autorytetem Engelsa, lecz warunkami społecznymi. Co by się dzia­ło, gdyby nauczyciel nie miał autorytetu u uczniów, dyrektor u współpracowników, poseł u wyborców itd.? Ale największy autorytet, podobnie jak rzeczoznaw­ca, ma swój teren i tylko w jego granicach obowią­zuje respektowanie autorytatywnej wypowiedzi. Jed­ną zaś z granic, której nie ma prawa przekroczyć auto­rytet, jest prawda: ?Drogi jest nam autorytet, ale prawda droższa” ? powiemy trawestując znane po­wiedzenie Arystotelesa: Amicus Plato sed magis amica Veritas (co znaczy: drogi Platon, lecz prawda droższa).

Rozważania o autorytecie i jego roli w dyskusji zakończymy uwagami roboczymi o cytatach, ponieważ stosunkowo rzadko mamy do czynienia z autorytetem we własnej osobie, a najczęściej z jego wypowiedziami utrwalonymi na piśmie.

Otóż w dyskusji nieprzygotowanej cytaty nie są częste. Na poparcie swoich argumentów niekiedy ktoś może zacytować, jeżeli ma dobrą pamięć, jakąś auto­rytatywną wypowiedź, albo nawet ją swoimi słowami streścić. W dyskusji natomiast przygotowanej w razie przytoczenia cytaty należy podać dzieło, autora i nu­mer stronicy, a na żądanie służyć bliższymi informa­cjami bibliograficznymi ? kto wydał daną książkę, kto tłumaczył, w jakiej bibliotece można ją dostać. Posługujemy się niekiedy cytatami nie tylko ze wzglę­du na autorytet jakiegoś autora, lecz również chcąc zaoszczędzić sobie wysiłku i nie formułować nieudol­nie tej myśli, która została już przez kogoś wypowie­dziana i to w sposób zwięzły i piękny.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.