Jednym ze skutecznych sposobów, które zmuszają człowieka do działania, jest szantaż. Ze względu na ocenę moralną należy on do chwytów nieuczciwych, niemniej bywa stosowany dość często. Wiąże się on z zapowiedzią stworzenia sytuacji przymusowej albo z jej realizacją. Szantaż ? to nie tylko wyłudzenie pieniędzy pod groźbą ujawnienia jakiegoś faktu, do­kumentu, utraty kogoś bliskiego, czego się osoba szantażowana nie chce dopuścić. Bywa on również sto­sowany w organizowaniu dyskusji, gdzie jak w walce trzeba zyskiwać za wszelką cenę sprzymierzeńców i ,,na siłę” zapewniać neutralność tych, którzy mogli­by atakować. Szantażysta chętnie działa w tajemnicy, zależy mu na tym, by nikt nie dowiedział się o jego postępowaniu; i szantażowanemu również byłoby niewygodnie zdemaskować szantażystę, bo wypadało­by niczego nie ukrywać. Szantaż należy do argumen­tów opierających się o sytuację przymusową i o tak­tykę zagrożenia. ?Jeżeli poprzesz moje stanowisko ? powiada szantażysta ? to nie powiem o tym, co ty robiłeś w czasie okupacji”. Jeżeli będziesz milczał i nie zaprzeczał temu, co ja powiem, bo tylko ty wiesz, że to nie prawda, nie ujawnię twoich grzechów młodo­ści. Nie jest więc w żadnym wypadku skutecznym wpajaniem przekonań. Szantażysta grożąc ujawnie­niem kompromitujących go czynów nie może żądać, by ktoś przyjął głoszone ideały.

Dlatego szantaż używany jest wyłącznie w celu skłonienia jakiejś osoby do działania albo zaniechania prowadzonej działalności itp.

Do cech specyficznych sytuacji, w jakich odbywa się szantażowanie, należy zagrożenie. Szantaży ta, jeśli nie bluffuje, okazuje możność realizacji zapowiedzia­nej groźby. Ale jej nie wprowadza w czyn. Z chwilą bowiem wykonania zapowiedzianej groźby, nie ma już szantażu. Zauważmy, że analogiczną sytuację mamy w powiązaniu z sytuacją nęcącą, na przykład w wy­padku obietnicy łapówki.