Znamy powiedzenie, że historia kołem się toczy. Kiedyś w starożytności nauka była jedną całością, obejmowała również umiejętność przekonywania, roz­maicie ? jak wiemy ? nazywaną. Arystoteles zapo­czątkował rozczłonkowanie wiedzy na poszczególne dyscypliny. Z biegiem czasu stało się oczywiste, że po­prawnością myślenia, a więc jednocześnie skuteczny­mi formami przekonywania ludzi, powinna zająć się logika; ocenami celów przekonywania z [...]

Jednym z teoretyków umiejętności przekonywania, ale bez zamykania jej na terenie sporu, był znany fi­lozof, matematyk i fizyk Błażej Pascal (1623?1662). Napisał on m.in. rozprawę pt. O duchu metody geo­metrycznej i sztuce przekonywania (De l’esprit géo­métrique et de l’art de persuader). Użyte w tytule słowo persuader przypomina o istnieniu polskiego ?perswadować” i o potrzebie wyjaśnienia [...]

Należy przyznać, że w ciągu przeszło półtora tysią­ca lat, jakie dzielą początki sztuki przekonywania od naszych czasów, niewielu filozofów się nią zajmowało. Jednym z nich był niemiecki przedstawiciel filozofii idealistycznej, Artur Schopenhauer (1788?1860), któ­ry na marginesie swojej podstawowej twórczości, ma­jącej na celu przeprowadzenie tezy, że ?świat jest moim wyobrażeniem”, zwracał uwagę na zapomnianą sztukę starożytnych [...]

W dawnych czasach, kiedy w Grecji kwitła sofisty­ka i retoryka, erystyka i dialektyka, a nie było jakiejś ustalonej i ogólnie przyjętej zasady, dlaczego ów mistrz przekonywania nazywa się retorem a inny so­fistą, ten erystykiem a tamten dialektykiem, filozo­fowie zaczęli się zastanawiać, na czym polegają sztuczki słowne. Nie ulegało bowiem wątpliwości, że zawierają pewne błędy, a [...]

Dialektyka (z greckiego ? dialektike techne ? umiejętność prowadzenia rozmowy, dyskusji, dowo­dzenia) uprawiana była przez dawnych filozofów na równi z retoryką. Każdy z nich miał inne pojęcia o dialektykę i nawet nazywał ją po swojemu. Na przy­kład Protagoras z Abdery (V w. p.n.e.), pierwszy sofi­sta, który przybył do Aten i uczył walki na słowa, przekonywania [...]

Z mitologii greckiej wiemy, że Eris ? siostra Aresa, boga wojny ? jest patronką niezgody, kłótni i sporu. Ona to w czasie weseliska Peleusa i Tetydy rzuciła między biesiadników złote jabłko z napisem ?najpięk­niejszej”. Wywołała między trzema boginiami ? pre­tendentkami do tego tytułu ? waśń, którą rozstrzyg­nął Parys na korzyść Afrodyty. Otrzymał za to Hele­nę [...]

Przyjęło się uważać, że autorem pierwszego pod­ręcznika wymowy, czyli retoryki, który powstał po 466 r. p.n.e., był Koraks z Syrakuz (V w. p.n.e.). Zaj­mował się on rolą mówcy, przekonywającego większe grono słuchaczy. Twierdził, że dobrze skonstruowane przemówienie składa się z pięciu części ? ze wstępu, rzeczowego przedstawienia tematu, argumentacji, po­kazania jej wyników oraz z końcowego [...]

Gorgiasz z Leontinoi żyjący w V?IV w. p.n.e. był podobno wielkim czarodziejem słowa, podejmującym się przekonania słuchaczy o słuszności każdego stano­wiska. Umiał stwarzać złudzenia, udawadniał, że białe jest czarne, a czarne białe. Przemawiał i uczył przema­wiać w sposób niezwykły ? lubił zaskakiwać paradok­sami, szokować niecodziennymi zwrotami, które prze­szły do historii jako ?zwroty Gorgiaszowe”. Wpraw­dzie pisma [...]

Sztuka przekonywania jest chyba równie stara jak mowa ludzka, a nawet może jeszcze starsza. Uczeni teologowie twierdzą, że bunt aniołów w niebie wywołał Lucyfer, posługując się sztuką przekonywania, że dia­beł pobierający naukę tego kunsztu u swego zwierzch­nika skusił Ewę, Ewa zaś z kolei Adama. Nam jednak powinny wystarczyć ziemskie i sprawdzalne źródła, które informują o [...]