Kwiecień 9th, 2012 
admin Kiedy coś uzasadniamy, zawsze z pewnych przesłanek wyciągamy wnioski. Przekonywający chcąc, by argumenty jego zostały przyjęte, troszczy się o dobór takich przesłanek, które by trafiły do adresata, i o prawidłowość przejścia od przesłanek do wniosku ? to znaczy o poprawność logiczną wnioskowania.
Mamy więc do czynienia z przesłankami, które są jak gdyby materiałem konstrukcyjnym, oraz z formułami logicznymi, które możemy sobie wyobrazić jako wzory poprawnych konstrukcji myślowych. W poprzednim podrozdziale była już mowa o formułach logicznych i ich podobieństwie do wzorów algebraicznych. Oto na przykład schemat poprawnego rozumowania z dwoma zmiennymi: jeżeli nieprawdą jest, że ?p” i ?q”, to nieprawda, że ?p”, lub nieprawda, że ?q”. A jak korzystamy z tego wzoru logicznego? Zaraz to sobie wyjaśnimy rozpatrując następującą sytuację, która zaistniała w czasie dyskusji. Oto poddano pod głosowanie pewien wniosek, żeby zmienić przewodniczącego zebrania i dalszy ciąg dyskusji odłożyć na następny dzień. Wniosek ten większością głosów został odrzucony. Wówczas jeden z uczestników zebrania zaproponował, by przegłosować wniosek o zmianie przewodniczącego. Na to inny z dyskutantów oświadczył, że nie widzi potrzeby, ponieważ wniosek został odrzucony. Kto z nich miał rację?
Aby przeprowadzić poprawne wnioskowanie korzystamy z przedstawionego wzoru, podstawiając za ?p” zdanie ? ?należy zmienić przewodniczącego dyskusji”; za ,,q” ? ?trzeba odłożyć dyskusję do jutra”. Otrzymujemy wtedy następujące twierdzenie: ?Jeżeli nieprawdą jest, że należy zmienić przewodniczącego i trzeba odłożyć dyskusję do jutra, to nieprawda, że trzeba zmienić przewodniczącego, lub nieprawda, że trzeba odłożyć dyskusję”. Z tego wynika, że uczestnik, który proponował przegłosować wniosek o zmianie przewodniczącego, miał rację. Odrzucenie bowiem dwóch wniosków połączonych nie znaczy jeszcze, że zebrani wypowiedzieli się przeciw każdemu z nich z osobna.
Wspomnieliśmy tu o pomocy, jaką zapewnia nam znajomość logiki. Formuły logiczne czytelnicy znajdą w każdym podręczniku .logiki albo w książkach popularnonaukowych z zakresu logiki. W dalszym więc ciągu naszych wywodów wyjaśnimy sobie jeszcze pewne pojęcia, z którymi nieraz spotykamy się, biorąc udział w dyskusji.
Wyjaśnienia na przykład wymaga termin entymemat. Otóż jest to taka forma wnioskowania, w której nie wszystkie przesłanki zostały przedstawione, a wniosek został wyciągnięty na podstawie wypowiedzianych i niewypowiedzianych. ?Idiotom nie powinno się dawać głosu, zabierzcie temu panu głos” ? to entymemat. Ów nieuprzejmy dyskutant nie wypowiedział przesłanki ? że, jego zdaniem, mówiący w tej chwili jest idiotą.
Zarzuca się niekiedy dyskutantom, że operują paralogizmami albo sofizmatami. Otóż paralogizmem nazywamy błędne rozumowanie, które polega na tym, że wniosek wyprowadzony jest z przesłanek w sposób niezgodny z poprawnym wzorem logicznym. Podobnie rzecz się ma z sofizmatem. Różnica pomiędzy paralogizmem a sofizmatem polegać ma tylko na tym, że pierwszy wypowiadany jest na skutek niedostatecznej znajomości logiki, a drugi ? konstruowany świadomie w celu wprowadzenia w błąd przeciwnika.
Jeżeli powrócimy do przykładu przytoczonego na początku tego podrozdziału, to paralogizm czy sofizmat odkryjemy w rozumowaniu tego dyskutanta, który sądził, że nie warto poddawać pod głosowanie wniosku o zmianie przewodniczącego, ponieważ odrzucony został wniosek łączny. Schemat jego rozumowania przedstawiał się następująco: jeżeli nieprawda, że ?p” i ,,q”, to nieprawda, że ?p”. Co po podstawieniu zdań za zmienne daje: Jeżeli nieprawda, że należy zmienić przewodniczącego i trzeba odłożyć dyskusję, to nieprawda, że trzeba zmienić przewodniczącego. Zauważmy, że tym samym błędnym schematem posługiwał się pewien młody człowiek, który na podstawie oświadczenia przyjaciółki, że nie pójdzie do kina i na dancing, wnioskował, że nie pójdzie do kina.
Podsumujemy teraz nasze wnioski:
- Przechodzenie od przesłanek do wniosków nazywamy wnioskowaniem.
- Aby wnioski były prawdziwe, powinny być przedstawione prawdziwe albo słuszne przesłanki i przeprowadzone poprawne wnioskowanie.
- Schematy poprawnych wnioskowań podaje logika formalna.
- W wypadku wnioskowania entymematycznego warto sprawdzić, czy zgodzilibyśmy się na nieprzedstawione przesłanki.
Zagadnieniami związanymi z prawdziwością czy słusznością przesłanek zajmować się będziemy w następnym rozdziale. A w dalszym ciągu tego rozdziału trochę uwagi poświęcimy samemu wnioskowaniu.
Posted in 