BŁĄD, OMYŁKA I NIEDOCIĄGNIĘCIE

Kiedy powiadamy, że ktoś popełnił błąd w rozumo­waniu, znaczy to, że nie zastosował prawidłowego schematu logicznego, bo myślał, że użyty jest dobry albo chciał przeciwnika wywieść w pole. Po­dobnie inne błędy ? to nie zastosowanie się do reguły np. logicznej, matematycznej, estetycznej, moralnej.

Omyłka natomiast ? to jakiś czyn popełniony nie­świadomie. Popełnia ją na przykład dyskutant, który w czasie dyskusji przejęzyczy się, niechcący użyje wieloznacznego terminu, z rozpędu przytaknie cze­muś, z czym się absolutnie nie solidaryzuje. Pomyłkę swą osoba popełniająca umie sama sprostować, jeżeli ją tylko zauważy.

A teraz chwilę uwagi poświęćmy pewnemu niedo­ciągnięciu. Dla każdego z nas jest oczywiste, że bar­dziej przekonywający jest taki wywód, w którym myśl z myśli wypływa, wszystko jest ze sobą powią­zane, niż nawet prawdziwe czy słuszne tezy rzucane bezładnie. Ludzie bowiem chcą, by poglądy będące przedmiotem dyskusji, przedstawione do czyjejś akceptacji, tworzyły harmonijną całość. Jeśli wykryją tezy nie powiązane z innymi, a jeszcze gorzej ? nie­zgodne z pozostałymi, odczuwają wyraźny dysonans i nie przyjmują ich, kwestionując nie tylko wątpliwe twierdzenie, ale nawet cały wywód. I w ten sposób nie­dociągnięcie w konstrukcji logicznych nawet wywodów udaremnia niejednokrotnie wysiłki osoby przekonywa­jącej.

W związku z takim rozróżnieniem błędu, omyłki i niedociągnięcia, wysuniemy następujące wnioski praktyczne:

  1. W wypadku zauważonych błędów logicznych w argumentacji należy je wytknąć i uzasadnić swoje spostrzeżenia przez podanie reguł, z jakimi one się nie zgadzają.
  2. W stosunku do omyłek wystarczy zwrócenie na nie uwagi. Jeżeli nikt nie może wątpić, że to omyłka, nie ma nawet powodu do zwracania uwagi i przery­wania na przykład mówiącemu toku myśli.
  3. Omyłek popełnionych przez naszego przeciwnika nie bierze się za podstawę kontrargumentacji. Błędy natomiast wynikania należy prostować i w zależności od sytuacji przystępować do kontrargumentowania lub go zaniechać.
  4. W dłuższych wypowiedziach ważna jest kon­strukcja logiczna całości. Poszczególne wnioski mogą być słuszne, prawdziwe i prawidłowo wyprowadzone, ale nic z nich dalej już nie wynika. Tymczasem wnio­ski też są elementami, wymagającymi uporządkowa­nia. Przestawienie porządku argumentacji, opuszcze­nie istotnych przesłanek ? to są poważne niedociąg­nięcia, których trzeba unikać.
Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.