W wyniku wielowiekowych dyskusji naukowych, politycznych, religijnych itd., na których niestety nie poprzestawano i często przenoszono dalszy ich ciąg na pola bitew, wypracowano ogólne zasady prowa­dzenia walki na słowa, jak i walki zbrojnej.

Przy bliższym bowiem zajęciu się strategią wojenną i taktyką, stosowaną w sporach słownych, wychodzi na jaw daleko idąca zbieżność zasad sztuki prowadzenia walki zbrojnej oraz sztuki dyskutowania. Sprawom taktyki poświęcony będzie końcowy rozdział naszej książki. W tym zaś miejscu zajmiemy się niektórymi prawidłami dyskusji ? przede wszystkim typu parla­mentarnego, które dyktuje nam tradycja oraz do­świadczenie wytrawnych dyskutantów, przekazane w bogatej literaturze. Nie zdajemy sobie nieraz spra­wy z tego, że zarówno dyskusja w małym gronie, jak również publiczne obrady mają swoje zwyczajowe utarte przepisy, na ogół nie sformułowane na piśmie, których nikt nie uczy, a mimo to dyskutanci starają się do nich zastosować. Do prawideł tych należą mię­dzy innymi: nakaz nieprzerywania wywodów, oka­zywania zainteresowania, chociażby to było tylko za­interesowanie pozorne. Obowiązuje równość między dyskutantami, polegająca na tym, że każdy ma prawo zabrać głos. Istnieje zwyczajowy obowiązek podtrzy­mywania dyskusji w towarzyskim gronie, o ile ma ona charakter konwersacji. Ostro występuje nakaz płyn­ności w przedstawianiu i wypowiadaniu swoich myśli. Nikt zresztą nie próbuje go naruszać i będąc przy głosie zbyt długo namyślać się. Nie ma mowy, by ktoś opuścił dyskusję i udał się na poszukiwanie do­wodów czy sprawdzanie wiarygodności jakichś mate­riałów, żądając od dyskutantów spokojnego oczekiwa­nia na powrót, który nie wiadomo kiedy nastąpi.

Uczestnictwo w dyskusji – zobowiązuje, by każdy z jej uczestników znał ogólne przepisy dotyczące strony formalnej. Występujący na przykład w są­dzie powinien dobrze znać prawo procesowe, które jest m.in. jak gdyby kodeksem form, jakie obowią­zują osobę występującą w sądzie. Uczestnik zaś dy­skusji musi natomiast wykazać się znajomością ogól­nych prawideł jej prowadzenia; chociaż nie zostały skodyfikowane jako prawo procesowe, niemniej są powszechnie znane. Znajomość właściwych form i ogólnie przyjętych zasad dyskusji została przedsta­wiona w tej książce i uważny czytelnik będzie mógł je sobie wybrać. Natomiast wszystkim, którzy po raz pierwszy znaleźli się na jakimś dyskusyjnym zebra­niu, posiedzeniu itp. radzimy, by zapytali się przed tym stałych uczestników, jakie na nim panują oby­czaje, jaki poziom dyskusji i ogólnie ? co już zostało omówione na poprzednich zebraniach, do czego się już doszło, aby nie wyważać otwartych drzwi.